در صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، داروسازی، غذایی و حتی صنایع نیروگاهی، ایمنی تجهیزات و تأسیسات همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها به شمار می‌رود. یکی از تجهیزاتی که نقش حیاتی در حفاظت از خطوط فرآیندی، مخازن تحت فشار و سیستم‌های انتقال دارد، راپچر دیسک (Rupture Disc) یا دیسک انفجاری است. این قطعه ساده اما بسیار مهم، به عنوان یک وسیله ایمنی غیرقابل بازگشت طراحی می‌شود تا در شرایط اضطراری از آسیب‌های جدی به تجهیزات و حتی جان پرسنل جلوگیری کند.
راپچر دیسک چیست؟
راپچر دیسک یک دیسک فلزی نازک یا کامپوزیتی است که در برابر فشار مشخصی طراحی می‌شود تا در صورت عبور فشار سیال از حد تعیین شده، ترکیده و مسیر خروج سیال را باز کند. به عبارت ساده، این قطعه همانند یک فیوز ایمنی در مدارهای الکتریکی عمل می‌کند؛ یعنی در صورت وقوع فشار بیش از حد مجاز، شکسته شده و فشار اضافی را تخلیه می‌کند.
ساختار و جنس راپچر دیسک
راپچر دیسک‌ها معمولاً از فلزات مقاوم در برابر خوردگی و فشار نظیر استنلس استیل (Stainless Steel)، اینکونل (Inconel)، مونل (Monel)، هستالوی (Hastelloy) و گاهی آلومینیوم یا نیکل ساخته می‌شوند. انتخاب جنس دیسک بستگی مستقیم به نوع سیال، دما و شرایط کاری دارد.
این دیسک‌ها ممکن است به صورت محدب (Dome Type) یا مسطح (Flat Type) طراحی شوند و معمولاً همراه با یک هولدر (Holder) در خط لوله یا مخزن نصب می‌گردند.
نحوه عملکرد راپچر دیسک
عملکرد این قطعه بسیار ساده اما حیاتی است:
-
فشار سیستم در شرایط عادی پایین‌تر از فشار طراحی دیسک قرار دارد.
-
با افزایش فشار، تنش در سطح دیسک بیشتر می‌شود.
-
هنگامی که فشار به مقدار Set Pressure برسد، دیسک ترکیده و مسیر خروجی باز می‌شود.
-
با ترکیدن دیسک، فشار اضافی به سرعت تخلیه شده و از انفجار یا آسیب‌های جدی جلوگیری می‌شود.
کاربردهای اصلی راپچر دیسک
راپچر دیسک‌ها در صنایع مختلف نقش کلیدی دارند. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:
-
صنایع نفت و گاز: حفاظت از خطوط لوله و مخازن تحت فشار.
-
پتروشیمی: جلوگیری از آسیب در راکتورها و مبدل‌های حرارتی.
-
صنایع دارویی و غذایی: اطمینان از ایمنی در سیستم‌های استریل و بهداشتی.
-
نیروگاه‌ها: حفاظت از بویلرها، توربین‌ها و تجهیزات تحت فشار.
-
خودروسازی و هوافضا: استفاده در سیستم‌های سوخت‌رسانی و تجهیزات هیدرولیک.
مزایای استفاده از راپچر دیسک
-
سرعت واکنش بسیار بالا در مقایسه با شیرهای اطمینان.
-
بدون قطعات متحرک و در نتیجه استهلاک بسیار کم.
-
امکان استفاده در شرایط دمایی و فشاری بسیار بالا.
-
هزینه کمتر نسبت به برخی تجهیزات ایمنی دیگر.
-
قابلیت استفاده به صورت ترکیبی با شیر اطمینان (Relief Valve) جهت افزایش ایمنی و طول عمر تجهیزات.
| Model | SCR |
| Materials | Stainless steel, Alloy 201, Alloy 400, Alloy 600, Alloy 625, Alloy C276, Titanium |
| Dimensions | DN 1”(25) – DN 36”(900) |
| Rupture pressure | 0,41 bar g (6 psi g)- 137 bar g (2000 psi g) (depending on material and diameter) |
| KRg | 0.48 |
| Tolerance | from +/- 5 % to +/- 20% |
| Operating temperature | From – 196°C up to 480°C |
| Operating margin | 90% – Able to reach 95% depending on the conditions of service |
| Fragmentation | No |
| Use under valve | Yes |
| Corrosion resistance | Very good |
| Linings | Yes |
| Container | HR/A, HR/P, HR/F, HTC |
| Rupture sensor | Electrical, Magnetic, Inductive, Optical |
| ASME Certification [UD STAMP] | Available |
| PED Certification [CE STAMP] | Available |
| ATEX EX II 2 GD Certification | Available |
تفاوت راپچر دیسک با شیر اطمینان (Relief Valve)
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که راپچر دیسک همان شیر اطمینان است؛ اما این دو تفاوت‌های مهمی دارند:
-
راپچر دیسک یکبار مصرف است؛ یعنی پس از فعال شدن باید تعویض شود، در حالی که شیر اطمینان چندبار قابلیت عملکرد دارد.
-
سرعت واکنش دیسک بسیار بالاتر است.
-
دیسک معمولاً در فشارهای بحرانی و شرایط اضطراری استفاده می‌شود، اما شیر اطمینان برای کنترل تدریجی فشار مناسب است.
-
در برخی کاربردها، این دو تجهیز به صورت ترکیبی نصب می‌شوند تا حداکثر ایمنی تضمین گردد.
انواع راپچر دیسک
-
Forward Acting Rupture Disc: در این مدل، دیسک به سمت جریان سیال خم می‌شود و با افزایش فشار، به جلو ترکیده و باز می‌شود.
-
Reverse Acting Rupture Disc: در این مدل دیسک به صورت محدب در خلاف جهت جریان نصب می‌شود و در فشار معین به سمت عقب شکسته می‌شود. این نوع معمولاً عمر بیشتری دارد.
-
Graphite Rupture Disc: مناسب برای محیط‌های خورنده و دماهای بالا.
-
Composite Rupture Disc: از چند لایه مختلف ساخته شده و برای کاربردهای خاص طراحی می‌شود.
عوامل مؤثر در انتخاب راپچر دیسک
برای انتخاب صحیح این قطعه باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
-
فشار طراحی (Set Pressure)
-
دمای کاری سیستم
-
نوع سیال (مایع، گاز یا بخار)
-
میزان تحمل خوردگی
-
قطر و ابعاد لوله یا مخزن
-
شرایط نصب (عمودی یا افقی)
-
نیاز به کارکرد ترکیبی با شیر اطمینان
نکات مهم در نصب و نگهداری
-
نصب باید توسط تکنسین متخصص و مطابق استاندارد انجام شود.
-
استفاده از هولدر مناسب الزامی است.
-
فشار و دمای کاری سیستم باید با مشخصات دیسک تطابق کامل داشته باشد.
-
پس از عمل کردن دیسک، بلافاصله باید تعویض گردد.
-
بهتر است همواره یک یا چند دیسک یدکی در انبار موجود باشد.
استانداردهای مرتبط
راپچر دیسک‌ها معمولاً بر اساس استانداردهای بین‌المللی طراحی و ساخته می‌شوند، از جمله:
-
ASME Section VIII
-
ISO 4126
-
API Standards
رعایت این استانداردها تضمین‌کننده کیفیت، ایمنی و طول عمر تجهیزات خواهد بود.
چرا خرید از فروشگاه مهندسی مهر؟
در بازار تجهیزات صنعتی، انتخاب تأمین‌کننده معتبر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فروشگاه مهندسی مهر با سابقه طولانی در زمینه تأمین تجهیزات صنعتی و ابزار دقیق، یکی از مطمئن‌ترین مراجع برای خرید راپچر دیسک (Rupture Disc) در ایران محسوب می‌شود.
مزایای خرید از فروشگاه مهندسی مهر:
-
ارائه محصولات اورجینال با کیفیت بالا.
-
مشاوره تخصصی برای انتخاب نوع و سایز مناسب راپچر دیسک.
-
موجودی متنوع از برندهای معتبر بین‌المللی.
-
قیمت رقابتی و منصفانه.
-
ارسال سریع به سراسر کشور.
-
پشتیبانی فنی و خدمات پس از فروش.
جمع‌بندی
راپچر دیسک یا دیسک انفجاری، یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در صنایع مختلف است که با طراحی ساده اما عملکرد حیاتی، نقش بزرگی در جلوگیری از حوادث ناگوار ایفا می‌کند. انتخاب درست این قطعه، رعایت استانداردهای نصب و نگهداری و استفاده از تأمین‌کننده معتبر، از الزامات مهم در بهره‌برداری ایمن از سیستم‌های تحت فشار است.
اگر شما نیز به دنبال خرید راپچر دیسک (Rupture Disc) با کیفیت و قیمت مناسب هستید، توصیه می‌کنیم همین امروز به فروشگاه مهندسی مهر مراجعه فرمایید و از خدمات تخصصی این مجموعه بهره‌مند شوید.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.